Zmiany przynależności administracyjnej obszaru gminy Kosakowo w XX wieku

Omówienie przynależności terenów gminy Kosakowo w pełnym wymiarze, wymagałoby rozwinięcia tematu w świetle organizacji kościelnych (przynajmniej kościoła katolickiego i ewangelickiego), wojskowych, sądowniczych, oświatowych, administracji państwowej, urzędów stanu cywilnego, archiwów i być może paru innych. Wiedza z tego zakresu jest potrzebna zarówno do umiejscowienia i zrozumienia wydarzeń historycznych, jak też do wyszukiwania informacji historycznych i interpretacji starych dokumentów (na przykład zapisów metrykalnych w badaniach genealogicznych). Jednak za absolutnie niezbędną do poznawania historii tych terenów w XX wieku, uważamy wiedzę o zmieniającej się przynależności administracyjnej, którą przedstawiamy tu w zarysie.

Od 1772 roku, na skutek I rozbioru Polski, tereny obecnej gminy Kosakowo – jeszcze w pierwszych latach XX wieku – znajdowały się pod administracją Prus. Do 1920 r. znajdowały się na obszarze prowincji Prusy Zachodnie w rejencji gdańskiej (Regierungsbezirk: Danzig). Wsie, położone na terenach obecnej gminy Kosakowo, należały do powiatu puckiego (Puck nosił nazwę Putzig, a co ciekawe, Gdynia należała do powiatu Wejherowskiego), przy czym wsie były podzielone na wójtostwa (Amtsbezirk) w Oksywiu (które obejmowało Oksywie, Kosakowo, Pogórze, Obłuże) i w Dębogórzu (obejmowało Dębogórze, Rewę, Mosty, Mechelinki, Kazimierz, Pierwoszyno).

Od odzyskania przez Polskę niepodległości 11 listopada 1918 r., aż do roku 1920, na omawianych terenach nie zorganizowano jeszcze polskiej administracji państwowej. Przejmowanie ziem pomorskich rozpoczęło się w styczniu 1920 i dopiero 10 lutego 1920 generał Haller wraz z nową administracją Województwa Pomorskiego przybył do Pucka, gdzie dokonał symbolicznych zaślubin Polski z Bałtykiem.

Powiat pucki istniał w latach 1920-1927 w ramach województwa pomorskiego (powołanego do życia 12 sierpnia 1919r.). Z większości powiatu puckiego i części wejherowskiego utworzono 1 stycznia 1927 r. powiat morski z siedzibą w Gdyni. Od 21 marca 1928r siedzibę powiatu przeniesiono do Wejherowa.

Podczas okupacji niemieckiej w latach II wojny światowej 1939 -1945, powiat morski został wcielony w skład Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie.

Po II wojnie światowej podział terytorialny Polski zmieniał się wielokrotnie. Miało to miejsce w latach: 1946, 1950, 1957, 1975 i 1999. W latach 1946-1998 tereny obecnej gminy Kosakowo znajdowały się na obszarze województwa gdańskiego mimo, że zasięg tego województwa zmieniał się w latach 1950 i 1975.

W latach 1945-1954 powiat morski miał swoją siedzibę w Wejherowie, zmieniając od 1951 r. nazwę na powiat wejherowski. W 1954 roku tereny gminy Kosakowo ponownie znalazły się w powiecie puckim, który istniał do 1975r .

W latach 1975-1998 r. nie istniały powiaty, a w latach 1990-1998 gmina Kosakowo podlegała pod urząd rejonowy w Gdyni.

W latach 1954–1972 w miejsce gmin powołano gromady (gromady istniały również w okresie międzywojennym), na skutek czego na terenie obejmowanym przez obecną gminę Kosakowo wyodrębniono gromady Dębogórze i Mosty. W 1973r. ponownie utworzono gminę Kosakowo.

Pod koniec XX wieku, a dokładnie od 1 stycznia 1999 r. gmina Kosakowo nabrała obecnych kształtów, obejmując wsie Dębogórze, Dębogórze-Wybudowanie, Kazimierz, Kosakowo, Mechelinki, Mosty, Pierwoszyno, Pogórze, Rewę, Suchy Dwór. Od tego czasu gmina należy do powiatu puckiego w województwie pomorskim.

Zmiany – związane z przynależnością administracyjną – dotyczyły również poszczególnych wsi i ich części. Na przykład Oksywie przyłączono do Gdyni 9 I 1926, natomiast Obłuże przyłączono do Gdyni w 1933 roku. Siedliska Nowe Obłuże, Babie Doły i Kolonię Rybacką przyłączono do Gdyni w 1971 roku. Część Pogórza (rzeźnia) przyłączono do Gdyni w roku 1935 i kolejną część (Pogórze Dolne) w 1970 r. Wieś Kazimierz w okresie 2000-2002 należała do Rumi.

W tabeli podajemy zestawienie polskich, kaszubskich i niemieckich nazw identyfikujących poszczególne miejsca, miejscowości i obszary, których znajomość pomaga w poszukiwaniu i lokalizacji informacji o wydarzeniach i ludziach z tego terenu.

Tytułem uzupełnienia dodamy, że Babie Doły znalazły się w obszarze administracyjnym Gdyni oficjalnie od 1 stycznia 1972, w wyniku przyłączenia do niej 65,86 ha gromady Kosakowo, z siedliskami Babie Doły i Nowe Obłuże. W okresie przedwojennym nazwa „Babi Dół” odnosiła się tylko do wąwozu. Według ustnego przekazu, zmiana nazwy Babi Dół na liczbę mnogą nastąpiła na skutek pomyłki osoby odpowiedzialnej za ustawienie drogowskazu, na którym napisano błędnie „Babie Doły”. Kolonia Rybacka, będąca obecnie częścią dzielnicy Babie Doły, pierwotnie wchodziła w obszar wsi Obłuże. Do dnia dzisiejszego kutry rybaków z Nowego Obłuża noszą oznaczenie OBŁ.

Moście Błota wzięły nazwę od wsi Mosty. Powierzchnia Mościch Błot obejmuje przede wszystkim podmokłe łąki. Przez obszar doliny w której one się znajdują, przepływają m.in. rzeka Reda, Zagórska Struga, Kanał Łyski oraz Kanał Leniwy. Teren Mościch Błot jest praktycznie niezaludniony – zamieszkały jedynie w swej południowo-zachodniej części, w osiedlu noszącym tę samą nazwę, a będącym częścią miasta Redy. Dawniej na obszarze doliny znajdowały się osady: Jazowe i Beka.

Pierwoszyńskie Pustki, to nieistniejąca już przyfolwarczna osada, rozebrana w pierwszych latach wojny podczas rozbudowy przez Niemców tymczasowego lądowiska w Babich Dołach.

Beka to osada, która przestała istnieć na początku lat 60 na skutek abrazji – czynnika erozyjnego polegającego na ścieraniu podłoża skalnego przez luźny materiał skalny przemieszczany przez falowanie wód, przypływy i odpływy morskie.

Stefanowo, to zabudowania majątku, które zostały rozebrane w pierwszych latach wojny podczas rozbudowy przez Niemców tymczasowego lądowiska w Babich Dołach.

Na mapach historycznych (wojskowych i cywilnych), w odniesieniu do różnych miejsc na terenie dawnej i obecnej gminy Kosakowo, pojawia się szereg nazw, których nie wymienialiśmy, na przykład Piaski, Irki (Jurki), Młyn Kaina.

W tym miejscu w pełni świadomie pomijamy istnienie jednostek pomocniczych gminy, jakimi są sołectwa. Może warto wspomnieć jedynie o tym, że w latach 1954–1972 sołtys był pośrednikiem między mieszkańcami wsi a gromadzką radą narodową, po 1973 między mieszkańcami a gminną radą narodową oraz naczelnikiem gminy. Nie wszystkie wsie stanowiły samodzielne sołectwa. Obecnie jest tyle sołectw, ile jest wsi w gminie Kosakowo.

(MSz)